Làng Chiếu Bàn Thạch – Nâng Niu Giấc Ngủ Bao Thế Hệ Người Quảng
Làng chiếu cói Bàn Thạch là một làng nghề dệt chiếu bằng tay truyền thống ở Thôn Đông Bình, xã Duy Vinh, Duy Xuyên, Quảng Nam, được gìn giữ và lưu truyền đến nay đã 400 năm.
Làng Chiếu Bàn Thạch Chiếu đã tạo ra những tấm chiếu dệt tay thủ công, nâng niu giấc ngủ bao thế hệ người Quảng, là sản phẩm kết tinh mồ hôi, tâm hồn của những thợ gửi gắm đến mọi miền đất nước.

Làng Chiếu cói Bàn Thạch quảng nam (Ảnh: sưu tầm)
1. Làng Chiếu Cói Bàn Thạch Duy Xuyên
Du lịch Quảng Nam, du khách không chỉ được tham gia các tour du lịch sinh thái biển như: tour du lịch Cù Lao Chàm, khám phá di sản văn hoá – Thánh Địa Mỹ Sơn hay tham quan phố cổ Hội An…
Đặc biệt, du khách còn có cơ hội tham quan làng nghề chiếu cói thủ công truyền thống Bàn Thạch, để tìm hiểu về nguồn gốc và giá trị của các sản phẩm mà ông cha đã kỳ công gầy dựng, và duy trì cho đến ngày hôm nay.
1.1 Lịch sử làng chiếu cói Bàn Thạch
Vào đầu thế kỉ 14, trong giai đoạn Trịnh, Nguyễn phân tranh, người dân ở các vùng từ Thanh Hoá, Thái Nguyên, Nghệ Tĩnh đã trèo đèo, vượt núi, di cư vào Nam, đến Quảng Nam, nhận thấy thiên thời địa lợi nhân hòa, nên dừng chân vùng đất này để xây dựng cơ nghiệp.
Các bậc tiền nhân dần dần từng bước, đã khai hoá ruộng hoang và biến vùng đất bãi bồi ven sông thành những cánh đồng cói bằng chính tinh thần lao động cần cù, trí tuệ, sáng tạo.
Đến thế kỷ 17, nghề dệt chiếu ra đời, Làng dệt chiếu Bàn Thạch được hình thành từ đó. Ủy Ban Nhân Dân Quảng Nam đã công nhận đây là làng nghề truyền thống Chiếu Bàn Thạch và đưa làng nghề gắn liền du lịch để phát triển và vươn xa hơn.
1.2 Quy Trình làm chiếu cói Bàn Thạch
Chiếu cói Bàn Thạch từng là cống vật của triều đình, các quan lại và quý tộc thời xưa. Ngày nay, sản phẩm Chiếu Bàn Thạch được dùng cho những lễ hội lớn được tổ chức hằng năm như Festival Huế, Ấn tượng Mỹ Sơn hay Lễ hội bà Thu Bồn ….Chiếu Bàn Thạch từng là cống vật của triều đình, các quan lại và quý tộc.
Chiếu Bàn Thạch thường rất bền, đẹp được làm từ đôi bàn tay khéo léo của người thợ, phải vất vả, công phu lắm mới cho ra được một sản phẩm như vậy. Hãy cùng Cù Lao Chàm tour khám phá quy trình làm ra một sản phẩm chiếu Bàn Thạch cực khổ như thế nào!

Các nghệ nhân trong Làng Chiếu đang xẻ lát (Ảnh: sưu tầm)
1.2 Chiếu cói Bàn Thạch được sản xuất như thế nào?
Để có được 1 đôi chiếu như ý hoặc theo yêu cầu đặc biệt của các khách hàng, các nghệ nhân tại là chiếu cói phải trải qua chính xác 4 công đoạn để ra được 1 sản phẩm như ý. Nào chúng ta cùng trải nghiệm các bước sản xuất như bên dưới nhé!
Bước 1: Gặt và phơi Cói
- Hái cói ở ngoài bãi rồi gánh về nhà.
- Tỉ mỉ chẻ cói ra thành những sợi nhỏ
- Đem đi phơi dưới nắng gắt trong 5 ngày liên tiếp
- (Lưu ý phơi sao cho sợi cói không bị quá khô)
Bước 2: Nhuộm Cói
Sau khi phơi khô, nhuộm màu cho cói: xanh, đỏ, tím, vàng … ( để nhuộm màu chính xác, không dễ phai màu, phải nhúng từng chùm nhỏ, có thể nhúng 2 -3 lần hoặc nhiều hơn tùy theo độ đậm nhạt màu).
- Cói nhuộm xong, đem phơi nắng vừa (nắng không được quá to – dễ bị giòn, nắng quá dịu – dễ ẩm mốc)
- Sợi cói không chắp nối, còn dai thì sẽ cho ra một chiếc chiếu mịn màng.
Bước 3: Dệt Cói
Để dệt một chiếc chiếu cần làm khổ, chuẩn bị thoi đệt và phải có hai người làm.
Người thứ nhất giữ khổ, người thứ hai cầm thoi và tuỳ thuộc vào hoa văn, người dệt sẽ điều khiển mặt cửi chạm nổi âm dương, cửi đơn hay kép cho phù hợp.
Bước 4: thành phẩm
Dệt xong, chiếu được cắt tỉa gọn gàng vun vén, cho khỏi bị sổ ra, sau đó đem đi phới nắng và đem bán.

Chiếu thành phẩm được gọt 2 đầu để bán cho du khách (Ảnh: sưu tầm)
2. Làng dệt chiếu cói Bàn Thạch có gì hấp dẫn?
Chiếu cói Bàn Thạch rất nổi tiếng từ bao đời, cho đến nay vẫn còn duy trì và phát triển. Chiếu Bàn Thạch được sản xuất ngày càng đa dạng về màu sắc và mẫu mã, cùng với sự khéo léo của những người thợ lành nghề đã tạo nên những hình ảnh sinh đọng trên chiếu như: Tháp Mỹ Sơn, chùa cầu Hội An, dệt cả chữ nổi trên chiếu….Được khách hàng khu du lịch cấp cao sữ dụng để trang trí trong phòng dành cho các du khách nước ngoài lưu trú.
2.1 Đến với làng chiếu Bàn Thạch, du khách sẽ được trải nghiệm
- Tour tham quan làng chiếu
- Xem quy trình làm ra sản phẩm chiếu Bàn Thạch
- Được tham quan các bãi bồi trồng cói.
2.2 Khám phá chợ phiên làng chiếu Bàn Thạch
Đến chợ phiên Bản Thạch, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những sản phẩm chiếu thủ công nhiều hoa văn và màu sắc sặc sỡ. Trên các tấm chiếu có nhuộm các chữ ý nghĩa như: Hỷ dành cho tình yêu….Ngoài ra du khách có thể mua thêm các sản phẩm tại chợ phiên Bàn Thạch về làm quà trong chuyến du lịch Quảng Nam của mình: túi cói, nón cói, giỏ cói, túi cói đi biển…
3. Đến làng chiếu Bàn Thạch bằng phương tiện gì?
Làng Chiếu Bàn Thạch, toạ lạc tại thôn Đông Bình, xã Duy Vinh, Duy Xuyên, Quảng Nam, được xem là cái nôi của làng nghề chiếu cói Bàn Thạch vốn nổi tiếng xưa nay. Để đến được Làng chiếu cói Bàn Thạch có hai cách để đi:
- Từ thị trấn Nam Phước về hướng Đông 5 km, đến địa phận xã Duy Vinh, huyện Duy Phước, Quảng Nam. Du khách sẽ thấy, dọc hai bãi bờ ven sông Thu Bồn, là bạt ngàn xanh tốt những bãi cói, bãi đay, cao đến ngang vai, nghiêng nghiêng theo chiều gió. Đó là nguyên liệu chính để dệt thành những chiếc chiếu hoa, chiếu bông, chiếu trắng, chiếu nổi,…vừa bền vừa chắc.
- Từ Cầu Cửa Đại, Hội An đến Làng Chiếu Bàn Thạch khoảng 15 km, trên đường đi du khách sẽ được tham quan cây cầu Cửa Đại dài nhất tỉnh Quảng Nam, là cây cầu quan trọng gắn kết du lịch của các tuyến điểm tham quan với nhau.
4. Mua chiếu cói Bàn Thạch ở đâu?
Du khách có thể mua các sản phẩm tại chợ phiên Bàn Thạch, đến đây bạn sẽ được chiêm ngưỡng và mua các sản phẩm chiếu thủ công được làm bằng tay với đủ loại hoa văn và màu sắc đẹp: Có những chiếc chiếu có chữ Song Hỷ màu tươi tắn dành cho những cặp vợ chồng mới cưới, hoặc chiếu có hình chữ Thọ trang nhã, dùng trong các đình thờ…,
5. Giá chiếu cói Bàn Thạch bao nhiêu tiền?
Giá 1 chiếc chiếu cói Bàn Thạch được làm bằng tay dao động từ 120,000- 250,000 đồng/chiếc tuỳ vào kích cỡ cà kiểu dáng từng chiếc. Ngoài chiếu ra, còn bán sản phẩm như: Túi xách, mũ, thảm cói, chiếu gấp… để phục vụ cho khách du lịch khi đến tham quan làng chiếu cói Bàn Thạch.