Bí ẩn Giếng cổ Xóm Cấm trên đảo Cù Lao Chàm: Huyền thoại giữa biển khơi
Giữa đại dương bao la, đảo Cù Lao Chàm (xã Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam) nổi lên như một viên ngọc quý, chứa đựng vô vàn di sản văn hóa Chămpa độc đáo. Trong số đó, Giếng cổ Chăm, hay còn gọi là Giếng Xóm Cấm, tỏa sáng như một huyền thoại, thu hút sự quan tâm của người dân địa phương và du khách thập phương.
Giếng Xóm Cấm nằm yên bình tại ngã ba đường làng xóm Cấm, cách di tích Tiền Sa Huỳnh Bãi Ông 500m về phía Đông Bắc và di tích khảo cổ Bãi Làng 300m về hướng Tây Nam. Với niên đại ước tính hơn 200 năm, giếng cổ này đã được công nhận là di tích quốc gia vào năm 2006, ghi dấu ấn lịch sử quan trọng của vùng đất này.
Xem chi tiết >>> Lộ trình và giờ ca nô cao tốc di chuyển từ đất liền ra đảo Cù Lao Chàm
Kiến trúc của Giếng Xóm Cấm mang đậm dấu ấn Chămpa, tương đồng với nhiều giếng cổ khác tại Hội An. Giếng có hình ống tròn độc đáo, thành giếng cũng tròn trịa, trong khi nền giếng lại vuông vức, mỗi góc được chống đỡ bởi một trụ vuông chắc chắn. Vành giếng rộng 15m2 có đường kính 1,2m, và độ sâu của giếng 5m được xây bằng gạch, tô vữa vôi đặc trưng.
Dù đã trải qua bao hơn 200 năm tuổi, Giếng Xóm Cấm vẫn giữ được nét đẹp cổ kính và giá trị lịch sử văn hóa to lớn. Đây không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo, mà còn là minh chứng cho sự khéo léo và tài hoa của người Chăm xưa trong việc chinh phục thiên nhiên và tạo dựng cuộc sống trên đảo.
Dấu ấn thời gian đã chạm nhẹ lên Giếng Xóm Cấm, khi người dân địa phương cải tạo nền giếng và gia cố thành giếng bằng gạch vữa xi măng để gìn giữ nguồn nước quý giá này. Tuy có chút thay đổi về hình thức, giếng vẫn giữ được linh hồn và giá trị nguyên bản của mình.
Theo một ngư dân sống lâu năm trên đảo cho biết: “Giếng Champa Xóm Cấm là biểu tượng cho mạch sống trên đảo. Dù thời tiết có khô hạn kéo dài, giếng chưa bao giờ cạn, luôn cung cấp nguồn nước ngọt dồi dào cho cả làng.”
Trong hành trình tour Cù Lao Chàm 1 ngày ghép khách, bạn có thể tham quan, thưởng thức nguồn nước mát lạnh. Không chỉ là nguồn nước sinh hoạt, Giếng Xóm Cấm còn ẩn chứa những câu chuyện dân gian kỳ thú. Người dân tin rằng nước giếng có khả năng chữa say sóng ca nô cao tốc hiệu nghiệm. Chỉ cần uống vài ngụm nước giếng, nấu cùng lá rừng đặc biệt chỉ có ở Cù Lao Chàm, người say sóng sẽ nhanh chóng khỏe lại.
Hay các câu chuyện chữa lành trong tình yêu, giếng còn được các bạn trẻ đặt tên là giếng thoát ế (thoát kiếp FA). Bí quyết này đã được truyền lại qua nhiều thế hệ và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân trên đảo.
Dù chưa có niên đại chính xác, nhưng qua đối chiếu với các giếng Chăm tương tự ở Hội An và vùng lân cận, cùng những ghi chép trong sử liệu cổ, các nhà nghiên cứu tin rằng Giếng Xóm Cấm đã tồn tại hơn 200 năm.
Giếng cổ này không chỉ là nguồn sống của cư dân trên đảo, mà còn từng là điểm dừng chân quan trọng của các thương thuyền trong và ngoài nước. Với tên gọi cổ xưa Chiêm Bất Lao, Cù Lao Chàm từng là một hải cảng sầm uất của vương quốc Chămpa, nơi tàu thuyền neo đậu, tiếp nước và định hướng trước khi tiếp tục hành trình trên biển Đông.
Anh Nguyễn Văn Quân, một du khách đến từ Hà Nội, không khỏi ngỡ ngàng trước sự hiện diện của giếng nước ngọt giữa biển khơi: “Thật kỳ diệu khi giữa một hòn đảo biệt lập, bốn bề là nước mặn, lại có một giếng nước ngọt tinh khiết đến vậy.”
Ngày nay, Giếng Xóm Cấm vẫn tiếp tục dòng chảy cuộc sống, không chỉ cung cấp nước ngọt cho người dân và tàu thuyền, mà còn là một di sản văn hóa quý giá. Giếng cổ là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đời sống văn hóa của người Chăm xưa, về vai trò đảo du lịch Cù Lao Chàm trong lịch sử giao thương trên biển của Hội An, Quảng Nam, Việt Nam.