Miếu Bà Bạch – Di tích thờ nữ thần ở Cù Lao Chàm

Cù Lao Chàm là vùng đất có lịch sử cư trú của con người khá lâu đời, đồng thời còn là nơi có cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ với hệ sinh thái tự nhiên đa dạng phong phú. Trải qua thời gian, các thế hệ cư dân ở Cù Lao Chàm đã tạo dựng và để lại cho thế hệ ngày nay một kho tàng di sản văn hóa đa dạng. Bên cạnh các loại hình di tích liên quan đến tín ngưỡng dân gian như thờ cá Ông, Âm Linh, Thành Hoàng, thờ tổ nghề như nghề Yến, nghề cá… còn có các di tích thờ nữ thần như Miếu Bà Bạch.

Miếu Bà Bạch

Miếu Bà Bạch Cù Lao Chàm cư dân địa phương thường gọi là lăng Bà Bạch hay lăng Bà Lớn hiện tọa lạc tại thôn Cấm, Bãi Làng để thờ thần Bạch Thố Kim Tinh và một số nữ thần thuộc ngũ hành.

Ngôi miếu được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 19 nằm trên sườn núi cao khoảng 9m so với mặt nước biển, dưới chân sườn núi ở phía Tây Nam là đường đi nằm sát bờ biển nối thôn Bãi Làng với thôn Cấm.

Ngôi miếu nằm trên sườn núi cao khoảng 9m so với mặt nước biển

Công trình chính thờ Bạch Thố Kim Tinh Thần Nữ có mặt tiền xoay theo hướng Tây Nam, có quy mô khá lớn gồm Tiền đường và hậu tẩm. Tiền sảnh được xây theo kiểu cuốn vòm, trên có mái che. Diềm mái được trang trí theo các đề tài sơn thuỷ, chim phụng. Bờ nóc tạo hình cuốn thư trang trí đồ án “Lưỡng long triều dương”. Hậu tẩm nhỏ hơn, cũng được xây dựng theo kiểu cuốn vòm, lợp ngói âm dương.

Công trình chính thờ Bạch Thố Kim Tinh Thần Nữ

Ngoài ra còn có một gian nhỏ nối hậu tẩm với tiền đường, được trang hoàng bởi những bức hoành, liễn đối đắp bằng xi măng hay liễn vải nhiều màu sắc…

Ở tiền đường có 4 bàn thờ, gian nối tiền đường với hậu tẩm bố trí 2 bàn thờ, hậu tẩm bố trí 1 bàn thờ. Bàn thờ ở hậu tẩm là bàn thờ chính được trang trí bằng hình thức vẽ màu với đề tài chim phượng, rồng, hoa quả và một số đồ án khác, trên bàn thờ đặt tượng Ngũ Hành và bài vị đề chữ Hán: Bạch Thố Kim Tinh Thần Nữ.

Bàn thờ chính

Trong khuôn viên di tích, ngoài công trình chính thờ Bạch Thố Kim Tinh Thần Nữ còn có một số công trình khác thờ bà Mộc, bà Thổ, bà Hỏa và Chúa Ngọc Lân Long Vương Ngư Thủy. Những công trình thờ bà Mộc, Hỏa và Chúa Ngọc Lân Long Vương Ngư Thủy có quy mô nhỏ (như khám thờ), được xây bằng gạch có thêm tấm bê tông cốt thép lót làm bệ, có cửa ở phía trước, mái có trang trí dao lá và đĩa đất nung tráng men vẽ màu, bên trong đặt tượng và bài vị.

Trong khuôn viên còn thờ một số nữ thần thuộc ngũ hành.

Riêng công trình thờ bà Thổ có quy mô lớn hơn với phía trước là bình phong đề chữ Thọ tròn, cửa chống làm bằng khung gỗ đóng tôn, nội thất có bệ thờ cao giật thành ba cấp được xây bằng gạch và vẽ nhiều đề tài như chim phượng, hoa sen, tường xây bằng gạch với hai bên trang trí hình con dơi, mái dốc lợp bằng những tấm bê tông, bờ nóc và bờ chảy trang trí đề tài gồm lân, chim phượng, quả cầu.

Những hình thức thờ tự trong Miếu phản ánh một phần tập quán tín ngưỡng của cư dân Cù Lao Chàm xưa và nay. Qua đó còn thể hiện sự giao thoa văn hóa của vùng đất Cù Lao Chàm trong tiến trình lịch sử, góp phần làm phong phú, đa dạng loại hình di sản văn hóa địa phương – Cù Lao Chàm nói riêng, Hội An nói chung.